Asset Publisher
Ochrona lasu
Lasy Nadleśnictwa Cierpiszewo narażone są na oddziaływanie wielu ujemnych czynników biotycznych, abiotycznych i antropogennych. Zwarty kompleks borów sosnowych, stanowiący zasadniczą część lasów nadleśnictwa, przesądza o ich słabej odporności biologicznej na czynniki chorobotwórcze, gradacje szkodliwych owadów, grzybów czy pożary.
Szkodliwe owady
Spośród wielu tysięcy gatunków owadów żerujących na drzewach i krzewach leśnych w lasach Polski kilkadziesiąt gatunków wykazuje tendencje do wzmożonego lub masowego pojawu, następstwem czego może być powstanie dużych szkód na rozległych powierzchniach leśnych. Lasy nadleśnictwa z racji warunków przyrodniczych (duży kompleks leśny złożony z monokultur sosnowych) są ustawicznie narażone na szkody powodowane ze strony szkodliwych owadów pierwotnych. Pierwsze wzmianki o masowym występowaniu pierwotnych szkodników na omawianym terenie pochodzą z połowy XIX wieku. Przekazy najczęściej mówią o gradacjach strzygoni choinówki, brudnicy mniszki oraz barczatki sosnówki. Zapobieganie gradacjom dokonuje się poprzez coroczne kontrolowanie rozwoju szkodników pierwotnych i bieżące reagowanie na powstające zagrożenia. W praktyce odbywa się to przez jesienne poszukiwania szkodników pierwotnych sosny w ściole (powtarzane ewentualnie wiosną), zakładanie pierścieni lepowych, ścinkę drzew na płachty, itp. W przypadku zagrożenia dla trwałości lasu leśnicy podejmują zabiegi ratownicze w postaci oprysków lotniczych.
Grzyby pasożytnicze
Grzyby pasożytnicze obok szkodliwych owadów, należą do najważniejszych czynników chorobotwórczych w lesie. W drzewostanach sosnowych na gruntach porolnych istnieje zagrożenie ze strony huby korzeniowej. W Nadleśnictwie Cierpiszewo drzewostany na gruntach porolnych zajmują powierzchnię ponad 1 300 ha, przy czym występowanie huby na tym obszarze jest stosunkowo niewielkie. Walkę z tym patogenem przeprowadza się głównie przez smarowanie pniaków preparatem PG-IBL po wszystkich rodzajach zabiegów. Na terenach szczególnie zagrożonych konieczne jest też wykonywanie odpowiednich zabiegów hodowlanych dla zwiększenia odporności drzewostanów, począwszy od przygotowania gleby pod uprawę, poprzez właściwy dobór składu gatunkowego zalesień, sposobu zakładania uprawy, aż po odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne. Pewnym zagrożeniem, którego znaczenie stopniowo się zwiększa, jest również opieńka. Jedynym sposobem jej zwalczania jest wyrywanie porażonych drzewek z korzeniami i ich niszczenie.
Szkody od zwierzyny
Szkody powodowane przez ssaki, a głównie zwierzynę płową (jelenie, sarny oraz coraz częściej łosie) dotyczą przede wszystkim upraw i młodników.Głównym sprawcą uszkodzeń jest na terenie Nadleśnictwa Cierpiszewo jeleń, zaś problemem jego silna migracja w ramach dużego kompleksu Puszczy Bydgoskiej oraz koncentracja na pewnych obszarach w różnych porach roku. Szkody od saren są znacznie mniej dotkliwe, zaś uszkodzenia od zającowatych i gryzoni są sporadyczne i nie mają praktycznie znaczenia gospodarczego.
W celu zabezpieczenia drzewek przez zwierzyną leśnicy podejmują szereg działań,m.in. grodzenie upraw, różnego rodzaju osłonki mechaniczne, repelenty (środki zapachowo-smakowe zniechęcajace zwierzyną do uszkodzeń). Systematycznie poprawiane są też warunki bytowania zwierzyny i jej baza pokarmowa, m.in. poprzez wykładanie w sezonie jesienno-zimowym drzew ogryzowych, wprowadzanie podszytów i dziczek owocowych, wykaszanie śródleśnych łąk.
Czynniki abiotyczne
Szkody abiotyczne powodowane są ujemnym oddziaływaniem na las czynników natury nieożywionej. Należą do nich niekorzystne wpływy czynników atmosferycznych, zakłócenia stosunków wodnych oraz niekorzystne właściwości gleby.
Wśród czynników atmosferycznych dużym potencjalnym zagrożeniem dla lasów Nadleśnictwa Cierpiszewo są silne wiatry, mogące wyrządzać znaczne szkody. Narażone na nie są szczególnie drzewostany znajdujące się na skraju lasu oraz otaczające otwarte przestrzenie wewnątrz lasu (zręby, luki, gniazda). W związku z prawidłowym prowadzeniem cięć pielęgnacyjnych na terenie nadleśnictwa nie notuje się większych uszkodzeń z tego powodu.
Teren nadleśnictwa należy do obszarów o bardzo małej średniorocznej ilości opadów atmosferycznych, co w powiązaniu z ich nieregularnością oraz niewielkimi możliwościami sorbcyjnymi gleb powoduje susze odbijające się negatywnie na stabilności drzewostanów. Osłabione w ten sposób ekosystemy leśne łatwiej poddają się działaniu wymienionych wcześniej czynników szkodotwórczych. Niewielka ilość opadów wzmaga także zagrożenie pożarowe. W szczególnych przypadkach susze mogą powodować przepadanie upraw.
Wysoka i niska temperatura niesie dla lasu szereg zagrożeń. Z wysoką temperaturą łączy się często powstawanie na starszych drzewach zgorzeliny kory, a u siewek - oparzeliny, z kolei przymrozki późne na omawianym terenie są szczególnie groźne dla dębu.
Ochrona przeciwpożarowa
Nadleśnictwo Cierpiszewo zostało zaliczone do I (najwyższej) kategorii zagrożenia pożarowego. O tym wysokim zagrożeniu decydują przede wszystkim: bardzo wysoki udział drzewostanów sosnowych, trawiasta i mszysta pokrywa gleby (bardzo łatwo palna przy niskiej wilgotności), linie kolejowe o intensywnym ruchu przebiegające przez teren nadleśnictwa oraz niska suma opadów.
Doświadczeni wielkim pożarem z 1992 roku, stale podwyższamy stan zabezpieczenia przeciwpożarowego lasu. Dzięki temu w ostatnich latach mieliśmy tylko kilka niewielkich pożarów. Problemem są nadal pożary nasypów kolejowych powodowane przez pociągi, które zagrażają bezpośrednio sąsiadującym lasom.
System obserwacyjno-alarmowy oraz zabezpieczenie techniczne stanowią między innymi:
Na terenie leśnictwa Zielona znajduje się jedyna w naszym nadleśnictwie wieża przeciwpożarowa i co rzadko spotykane jest to wieża murowana. W okresie zagrożenia pracuje na niej obserwator, który w porozumieniu z wieżami sąsiednich nadleśnictw wstępnie lokalizuje dostrzeżony dym i alarmuje Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny.
Punkt Alarmowo-Dyspozycyjny (PAD) to zlokalizowane w siedzibie nadleśnictwa centrum alarmowania służb ratowniczych (straży pożarnej, samolotów gaśniczych) i koordynowania działań służb nadleśnictwa.
Drogi pożarowe to odpowiednio oznakowane drogi o podniesionych parametrach umożliwiające dojazd pojazdów gaśniczych na miejsce ewentualnego pożaru. Nadleśnictwo Cierpiszewo co roku modernizuje kolejne odcinki dróg zwiększając ich sieć.
Ze względu na ograniczoną ilość i dostęp do naturalnych źródeł wody Nadleśnictwo Cierpiszewo po pożarze z 1992 roku rozpoczęło rozbudowę sieci punktów czerpania wody. Dziś jest to 14 punktów w postaci cystern, przystosowanych do czerpania wody zbiorników z wodą gruntową i sztucznych szczelnych zbiorników zasilanych wodą ze studni głębinowych. Sztuczne zbiorniki zostały wybudowane na pożarzysku z 1992 roku a najnowszy przy linii kolejowej Toruń-Bydgoszcz. Ze względu na łatwo przepuszczalne podłoże oraz bardzo niski poziom wód gruntowych, znajdujących się na głębokości ok. 30m, zbiorniki te muszą być uszczelnione folią a zasilane ze specjalnie do tego celu odwiercone studnie głębinowe.
Mamy nadzieję, że podejmowane przez nas działania w zakresie profilaktyki i zabezpieczenia pożarowego pozwolą skutecznie ochronić las przed pożarem.
Asset Publisher
Nowe pokolenie lasów
Nowe pokolenie lasów
Jak co roku, także i tej wiosny pojawi się w naszym regionie nowe pokolenie lasów. Jest to niezwykle ważny moment w rozpoczynającej się czasami ponad stuletniej historii danego lasu, ponieważ od kondycji sadzonek oraz składu gatunkowego przyszłego drzewostanu zależy, jak będzie sobie radził przez całe życie ekosystem leśny.
Ile drzew posadzimy w regionie?
W 2025 roku w regionie pojawi się prawie 3.600 ha nowych lasów, w tym prawie 100 ha to odnowienia naturalne. Zdecydowana większość nowych lasów zostanie zainicjowane wiosną, ale planujemy też sadzić drzewa jesienią. Najczęściej do tego celu wykorzystujemy sadzonki wyhodowane w szkółkach polowych. Tam z nasion wysianych bezpośrednio do gruntu wyrastają z czasem sadzonki drzew. Jedne, jak sosna, potrzebują zaledwie rok lub dwa, by być gotowymi do sadzenia w lesie, inne wymagają dłuższej troski ze strony leśnika, jak np. buki i dęby, które potrzebują ok. 2-3 lat. Dopiero po tym czasie są przygotowane do wysadzenia na gruntach leśnych. W tym roku posadzimy 25,5 mln młodych drzew, z tego 15,5 mln będą stanowić sadzonki gatunków iglastych, a 10 mln – sadzonki gatunków liściastych.
Hodujemy także sadzonki z tzw. zakrytym systemem korzeniowym – w szkółce kontenerowej nasiona wysiewane są do specjalnych cel w paletach. Te nasiona (bez względu na gatunek drzewa) trafiają na specjalną mieszankę substratu, w którym dominuje torf. Wraz ze wzrostem młodego drzewa, jego system korzeniowy korzysta z bryłki substratu. Z nią także trafia do lasu i wraz z upływem czasu dalej korzysta z zawartych w niej substancji. Takie drzewka mają specjalne przeznaczenie – wykorzystujemy je tam, gdzie sadzonka ma trudniejsze warunki – np. siedlisko jest uboższe lub może być mniej wilgoci w glebie. Właśnie te sadzonki wykorzystujemy jesienią, gdy w glebie pogłębia się deficyt wody. Jeszcze jedną ważną zaletą młodych drzew ze szkółki kontenerowej jest ich hodowla w cyklu rocznym – w ciągu maksymalnie 12 miesięcy od siewu, drzewka są gotowe do wysadzenia w lesie. W 2025 roku posadzimy ok. 3,2 mln sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym.
Od czego zależy, ile sadzonek i których gatunków drzew będziemy potrzebować?
Od wielu czynników, ale przede wszystkim od siedliska, na którym będzie rósł las – drzewa posadzone na zbyt ubogim siedlisku w stosunku do ich wymagań, będą rosnąć bardzo wolno, łatwo ulegać czynnikom chorobotwórczym. Sytuacja odwrotna może spowodować np. zbyt duże ugałęzienie drzew w młodym wieku i ich silną konkurencję osobniczą o przestrzeń, światło i wodę.
Należy pamiętać, ze pod pojęciem siedliska kryje się nie tylko gleba (i jej żyzność), ale również rzeźba terenu, warunki wilgotnościowe oraz lokalny klimat. Są to elementy, które także analizujemy, dobierając skład gatunkowy przyszłego lasu. Dla przykładu na wzniesieniach terenu sadzimy gatunki, które cechuje wysoka światłożądność, jak np. modrzew. Z kolei w obniżeniach terenu, gdzie często zalega wiosną ciężkie i zimne powietrze, czyli tworzą się zmrozowiska, lokujemy świerki, które radzą sobie porannymi chłodami.
Bardzo ważne jest także to, co rosło na gruncie wcześniej – jeśli mamy do czynienia z gruntem porolnym, wówczas musimy tak dobrać gatunki drzew, by poradziły sobie z licznymi patogenami chorobotwórczymi, które znajdują się w glebie. Są to zwykle owady oraz grzyby. Dlatego na takich gruntach sadzimy drzewa mniej wymagające – naszym planem na najbliższe sto lat jest przekształcenie tego miejsca. Odbywa się to właśnie za sprawą lasu, który poradzi sobie w tych warunkach, jednocześnie wpłynie na procesy przebiegające w glebie….ale do tego potrzeba kilkudziesięciu lat, a czasami dłużej.
Wyzwaniem obecnych czasów są dla nas zmiany klimatyczne. Dlatego planując, które gatunki drzew posadzimy w nowym lesie, uwzględniamy również to, co już się dzieje lub przewidujemy, że się wydarzy. Jednym z największych znaków naszych czasów jest brak wody. Nawalne deszcze, które się zdarzają niestety nie zasilają rezerwuarów wody, jakimi są lasy, ponieważ spływają zwykle po powierzchni gleby. Niewielka ilość wody przedostaje się w jej głąb. Zdecydowanie częściej mamy do czynienia z długimi okresami wysokich temperatur powietrza, które potęgują zjawisko obniżania odporności drzewostanów. W takiej sytuacji niestety działanie chorobotwórczych grzybów lub gwałtowne namnażanie się owadów (czyli gradacja) jest dla lasu silnym ciosem, który zaczyna się od stresu, spowodowanego niedoborem wody lub długim okresem wysokich temperatur powietrza.
Panta rhei - wszystko płynie (Heraklit z Efezu)
Na naszych oczach zmienia się przyroda. Już wiemy, że świerki, brzozy, sosny będą zajmować tereny położone bardziej na północ i wschód lub wyżej względem poziomu morza, a gatunki liściaste – bardziej dynamiczne i ciepłolubne , sukcesywnie, powoli będą władać obszarami, z których wycofają się pionierzy (świerki, brzozy, sosny). Potwierdzają tę tendencję leśnicy, którzy zbierają często przez kilkadziesiąt lat pracy zawodowej obserwacje i doświadczenie, a także naukowcy, który dokładnie badają zjawisko migracji gatunków drzew m.in. poprzez modelowanie przyszłych zasięgów występowania gatunków drzew w oparciu o ich wymagania ekologiczne w różnych wariantach klimatycznych.
Jedno jest pewne – wszystko ulega zmianie, lasy także. Rolą leśników jest wspieranie tej zmiany - pomaganie tym gatunkom, które się wycofują i popieranie tych, dla których zmieniający się klimat jest odpowiedni. Dlatego leśnicy działają z perspektywą przyszłych dekad, a nawet stuleci.
